SKKN Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học

Âm nhạc là ngôn ngữ nghệ thuật âm thanh, mang đặc trưng của nghệ thuật biểu hiện, là ngôn ngữ biểu cảm, tình cảm. Do đó, âm nhạc cũng là một trong những môn học quan trọng giúp cho học sinh hình thành nhân cách, có lối sống lành mạnh, tư tưởng đạo đức đúng đắn, có lý tưởng hoài bão cao xa, tu dưỡng phẩm chất lành mạnh, tư tưởng tình cảm tốt đẹp…Giảng dạy âm nhạc nói chung và  dân ca nói riêng cho học sinh Tiểu học, dưới bất kỳ hình thức giáo dục tư tưởng nào cũng cần đến cơ sở là tình cảm, nếu chỉ thuyết giảng suông hoặc truyền thụ lý luận cứng nhắc thì sẽ khó đạt hiệu quả như mong muốn. 

Trong kho tàng âm nhạc dân gian của nước ta, dân ca được xem là di sản văn hóa của dân tộc. Ngoài nội dung biểu cảm phong phú, chuyển tải tâm tư tình cảm, có tác động mãnh liệt và sâu sắc đối với nhận thức của con người, giúp cho học sinh thông qua học tập phần nào hiểu rõ hơn về dân ca, nắm được kỹ năng âm nhạc nhất định. Các bài hát dân ca còn có khả năng tác động mạnh mẽ vào tâm tư, tình cảm của học sinh giúp các em phát triển các phẩm chất tư duy, trí tuệ, thể chất, những tình cảm đạo đức tốt đẹp và quan trọng hơn là hình thành ở học sinh ý thức dân tộc và tình yêu với âm nhạc truyền thống. Từ đó học sinh sẽ có ý thức giữ gìn và trân trọng bản sắc văn hóa dân tộc mình. Dạy hát dân ca cho học sinh  là nhằm giáo dục cho học sinh  những tình cảm tốt đẹp với văn hóa truyền thống. Khi các em được nghe, học hát các bài dân ca đã dần dần hình thành trong học sinh  tình cảm yêu thích. Đó cũng là con đường ngắn nhất nhằm bồi dưỡng thị hiếu và tình cảm đạo đức đúng đắn cho học sinh.

Là quốc gia của một cộng đồng với 54 dân tộc anh em chung sống, mỗi dân tộc đều có đặc điểm địa lý, khí hậu, điều kiện, hoàn cảnh sống khác nhau. Điều đó đã sản sinh ra những bài dân ca mang hương sắc riêng, tô điểm thêm cho kho tàng dân ca Việt Nam. Cái hay, cái đẹp, cái tinh túy của dân ca đã được nhân dân ta chắt lọc, gọt giũa, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Dân ca đã gắn bó với cuộc sống con người, đi vào đời sống tinh thần, tham gia vào các sinh hoạt văn hóa, lao động hàng ngày của mỗi người dân lao động.

doc 28 trang Đào Bích 28/12/2023 220
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "SKKN Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

File đính kèm:

  • docskkn_mot_so_kinh_nghiem_day_hat_dan_ca_trong_chuong_trinh_ch.doc

Nội dung text: SKKN Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học

  1. Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Cơ sở lý luận: Học sinh Tiểu học ở lứa tuổi từ 6 đến 11, đây là lứa tuổi rất nhạy cảm với Âm nhạc. Với nhận thức của học sinh Tiểu học thì hát dân ca chiếm vị trí quan trọng trong nghệ thuật âm nhạc. Âm nhạc dân gian giúp các em hướng tới cái “Chân - Thiện - Mỹ”. Việc đưa dân ca vào trường học không chỉ đơn thuần là dạy dân ca, hát dân ca mà quan trọng là giúp học sinh nhận ra được những giá trị to lớn của dân ca, từ đó các em biết trân trọng, yêu quý, biết lưu giữ điệu hồn dân tộc, góp phần giáo dục các em trở thành những người phát triển toàn diện. Ngoài ra, còn giúp các em có tâm hồn phong phú và bớt mệt mỏi sau những giờ học căng thẳng. Trong chương trình Âm nhạc ở Tiểu học, học hát là nội dung trọng tâm, được thực hiện từ lớp 1 đến lớp 5, đây cũng là phân môn học sinh yêu thích nhất. Phân môn Học hát có ba dạng bài là: Bài hát thiếu nhi Việt Nam, dân ca và các bài hát nước ngoài. Việc dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học là rất khó so với dạy các bài hát thiếu nhi trong chương trình sách giáo khoa. Bởi mỗi bài dân ca trong chương trình đều gắn liền với đời sống sinh hoạt, những truyền thống văn hóa tốt đẹp của một vùng, hoặc của đặc thù riêng một dân tộc, có cách nói, cách diễn đạt khác nhau giữa vùng này với vùng khác, hơn nữa đặc điểm riêng biệt của dân ca là sử dụng tiếng hát có luyến, láy rất nhiều. Từ thực tiễn đó đã trở thành động cơ để tôi tìm tòi khám phá, thử nghiệm bằng kinh nghiệm và năng lực nghiệp vụ của mình để tìm ra kinh nghiệm sư phạm, những phương pháp dạy học phù hợp với đặc thù của dạy hát dân ca, giúp các em nhanh tiếp cận với văn hóa âm nhạc dân gian, nhẹ nhàng và hiệu quả hơn. 2. Thực trạng của vấn đề. a. Thuận lợi – khó khăn * Thuận lợi: Từ nhiều năm nay, Bộ giáo dục đã đưa chương trình dạy dân ca vào các trường học phổ thông từ cấp học Mầm non với nhiều hình thức đa dạng, phong phú. Do vậy, học sinh sớm được làm quen với các bài hát dân ca, nên khi bước sang Tiểu học, nội dung học hát này không còn lạ đối với các em. Theo đó, những điệu hò man mát xa khơi, những tiếng ru vời vợi trưa hè, những bài ca thấm đẫm tình đất, tình người đã trở nên quen thuộc đối với nhiều học sinh, góp phần nuôi dưỡng tâm hồn, hình thành nhân cách các em ngay từ nhỏ. 4/26
  2. Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. - Được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo và ban giám hiệu nhà trường đã tạo điều kiện tương đối đầy đủ về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học môn Âm nhạc như đàn Organ, một số nhạc cụ gõ đệm. - Đa số học sinh ngoan, yêu thích học môn Âm nhạc - Có sự giúp đỡ nhiệt tình của các đồng nghiệp trong việc góp ý về phương pháp, hình thức tổ chức dạy học giúp học sinh tiến bộ. - Bản thân luôn nghiên cứu tham khảo tài liệu, tìm tòi sáng tạo và học hỏi kinh nghiệm để lựa chọn, đưa ra những phương pháp giảng dạy phù hợp với từng đối tượng học sinh nhằm nâng cao kiến thức về dân ca cũng như phương pháp dạy hát dân ca. * Nguyên nhân của hạn chế Cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ những yêu cầu cần thiết để dạy dân ca như: Thiếu các nhạc cụ dân tộc, tranh ảnh minh họa Hơn nữa không gian để biểu diễn các bài hát dân ca trong các tiết học cũng chưa được đáp ứng. Tài liệu, tư liệu về dạy hát dân ca ở trường Tiểu học còn hạn chế (chủ yếu là giáo viên tự sưu tầm và chọn lọc trong quá trình giảng dạy) Biểu hiện về năng lực âm nhạc của học sinh cũng khác biệt, mỗi lớp thường có cả những em có năng khiếu và không có năng khiếu Âm nhạc. Cũng có những học sinh có năng khiếu ở mặt này nhưng lại yếu ở mặt khác, ví dụ: hát đúng về cao độ thì lại chưa vững về trường độ, có khả năng gõ đệm tốt nhưng lại yếu về vận động theo nhạc Đa số học sinh có khả năng hát kết hợp các hoạt động khác như: vận động theo nhạc, gõ đệm, tham gia trò chơi Hứng thú, sở thích âm nhạc của học sinh không hoàn toàn giống nhau, cảm nhận thẩm mĩ Âm nhạc của các em cũng khác biệt. Thực tế hiện nay, trong giảng dạy bộ môn âm nhạc của Tiểu học, chương trình học dân ca còn ở mức “khiêm tốn”: khối lớp 1,2,3 mỗi lớp có 12 bài chính khóa và 6 bài học thêm tự chọn, khối 4,5 mỗi lớp có 10 bài chính khóa và 6 bài học thêm tự chọn. Với thời lượng khiêm tốn đó, dù học sinh thực sự yêu Âm nhạc dân tộc mong muốn biết nhiều bài hát dân ca khó thành hiện thực, mặt khác do số tiết âm nhạc không nhiều và thời lượng cho một tiết học cũng hạn chế (35 – 40 phút /1 tiết/1 tuần), nên việc giáo dục dân ca cho học sinh khó có thể đi vào chiều sâu. Về sách giáo khoa hiện hành, học sinh Tiểu học được học 55 bài hát, trong đó có 11 bài dân ca, đó là: - Quê hương tươi đẹp (dân ca Nùng) - Lícây xanh (dân ca Nam Bộ) 6/26
  3. Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. tạo nên những phong cách, màu sắc riêng của dân ca. Sau đây là một số kinh nghiệm mà tôi đã vận dụng trong thực tế giảng dạy của mình: 3.1 Đối với tiết dạy bài hát dân ca Bước 1: Giới thiệu bài hát (các đề mục trong các phần 3.1; 3.2 in đậm tất) Bước giới thiệu bài hát, tôi thường dùng bản đồ để giới thiệu vị trí địa lí nơi mà bài hát dân ca được ra đời, dùng tranh ảnh, clip, những đoạn phim ngắn giới thiệu về địa danh, trang phục, những phong tục, hình ảnh sinh hoạt văn hoá, sinh hoạt cộng đồng, về phong cảnh các vùng miền, xuất xứ và nét đặc trưng của bài dân ca sắp học (như loa máy, máy tính, máy chiếu, các từ đệm, trang phục, các động tác múa ) sao cho phù hợp với sự tiếp thu của học sinh, ngoài ra tôi còn giới thiệu sơ lược về một số nhạc cụ dân tộc của vùng miền đó, sau đó tôi gọi 1 – 2 học sinh lên chỉ vị trí trên bản đồ để nhận biết. Bước này rất hấp dẫn học sinh và mang lại cho các em nhiều kiến thức bổ ích, giúp học sinh hiểu sâu hơn về xuất xứ bài hát, là dân ca của vùng miền nào, vùng miền đó ở vị trí nào trên bản đồ đất nước Việt Nam. Trên cơ sở đó các em tuy không được đi thăm quan nhưng cũng có thể hiểu biết sơ lược về vùng đất đó thông qua những đoạn phim ngắn tôi trình chiếu , giới thiệu cho các em. Mỗi dân tộc có một nền văn hoá riêng, các vùng dân ca nằm khắp đất nước nhưng mỗi một bài dân ca có những nét đẹp riêng. Việc sử dụng bản đồ , đoạn phim ngắn đó nhằm thu hút sự chú ý tò mò ham hiểu biết của học sinh. không những thế nó còn tạo cho giờ dạy thêm phong phú và sử dụng đồ dùng đạt hiệu quả. Ví dụ: Dạy tiết 19 (Lớp 5) - Học hát: Bài “Hát mừng” dân ca Hrê (Tây Nguyên). Trong phần giới thiệu bài hát, tôi đưa ra bản đồ địa lí Việt Nam , yêu cầu học sinh lên chỉ vùng Tây Nguyên và nêu những hiểu biết của mình về dân tộc Hrê và những nét đặc trưng riêng của vùng đất này (nếu biết). Sau đó tôi cung cấp một số kiến thức về Tây Nguyên như: Có nhiều lễ hội của đồng bào các dân tộc (như Lễ hội mừng lúa mới, cúng bến nước khi làm lễ thường sử dụng các nhạc cụ như cồng, chiêng và giới thiệu trang phục của dân tộc Hrê qua hình ảnh). 8/26
  4. Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. Hay khi giới thiệu bài hát Bắc kim thang? Bắc kim thang – Dân ca Nam Bộ Bước 2: Nghe hát mẫu Đối với học sinh Tiểu học thì việc nghe hát mẫu kết hợp động tác minh họa kèm theo, sẽ làm cho học sinh cảm nhận đầy đủ, trọn vẹn được tình cảm của bài dân ca đó mang lại và học sinh sẽ thấy thích thú hơn, mong muốn được học hát hơn. Vì vậy khi cho học sinh nghe bài hát mẫu, tôi thường sưu tầm những băng đĩa có hình ảnh để học sinh vừa được nghe giai điệu bài dân ca, vừa được xem những động tác biểu diễn, giúp các em hiểu kĩ hơn về trang phục và động tác múa hát đặc trưng của từng vùng miền. Qua đó, khi dạy các em trình bày bài hát kết hợp vận động, các em đã phần nào nắm được những động tác múa hát đặc trưng của bài dân ca mình trình bày. Tuy nhiên, để thay đổi không khí cho các tiết học, khi hát mẫu - tôi cũng thường tự trình bày bài hát dân ca kết hợp với một số động tác biểu diễn đơn giản hoặc sử dụng nhạc cụ gõ đệm của dân tộc như: Song loan, thanh phách tôi quan sát thấy học sinh rất chăm chú khi nghe bài hát . Ví dụ: Dạy tiết 12 (Lớp 4) - Học hát: Bài “Cò lả” dân ca Đồng bằng Bắc Bộ 10/26
  5. Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. Tôi đã sử dụng câu hát cuối là mẫu âm dùng để khởi động giọng: Việc sử dụng mẫu âm này vừa giúp học sinh bước đầu được nghe âm hưởng của bài hát dân ca, ngoài ra còn giúp các em được tiếp xúc với giai điệu để khi học bài hát dễ dàng hơn, nhanh hơn. Bước 5: Chia câu hát Khi dạy bài hát dân ca, việc chia các câu hát trong bài dân ca phải hết sức linh hoạt: có thể có câu hát dài, có câu hát ngắn vì bài dân ca thường được xây dựng từ thơ lục bát, lời ca đệm thêm bằng những hư từ như “ơi, à, í a .” nên cấu trúc không cân đối. Ví dụ: Dạy tiết 4 (Lớp 2) - Học hát: Bài “Xòe hoa” dân ca Thái Tôi chia bài hát thành 4 câu hát với độ dài ngắn không đều nhau: Câu hát 1: Bùng bong bính boong ngân nga tiếng cồng vang vang. Câu hát 2: Nghe tiếng chiêng reo vui rộn ràng. Câu hát 3: Nghe tiếng khèn tiếng sáo vang lừng. Câu hát 4: Tay nắm tay ta cùng xoè hoa. Bước 6: Tập hát từng câu Đặc điểm riêng biệt của dân ca là sử dụng tiếng hát có luyến, láy rất nhiều. Nên khi dạy học sinh hát dân ca, bước tập hát từng câu là bước trọng tâm nhất của việc dạy hát. Vì vậy, tôi giải thích cho học sinh hiểu: luyến là tiếng hát có 2 hoặc nhiều nốt nhạc khác cao độ được liên kết với nhau và có hình vòng cung phía dưới, nếu nốt nhạc sau cao hơn nốt trước thì là luyến lên và ngược lại. Để học sinh hát đúng những tiếng hát có dấu luyến, láy cũng như thể hiện được sắc thái của bài bát, tôi thường tăng cường hát mẫu và hướng dẫn học sinh vừa nghe hát mẫu, vừa nhìn lời ca, vừa nhìn nốt nhạc, tôi đặt một số câu hỏi để học sinh nắm chắc kiến thức khi học những bài dân ca có nhiều tiếng hát luyến láy. Học sinh trả lời đúng câu hỏi của tôi, có nghĩa là đã nắm được 50% giai điệu của câu hát. 12/26
  6. Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. 14/26
  7. Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. *Hát kết hợp phụ họa Cũng như các bài hát thiếu nhi khác, hát kết hợp vận động và phụ họa cũng là một hoạt động không thể thiếu trong tiết học. Tuy nhiên là bài hát dân ca, nên khi hướng dẫn học sinh biểu diễn, tôi thường mở đĩa hình các tiết mục biểu diễn những bài hát dân ca vùng miền của bài dân ca đang học, để học sinh nắm được các động tác biểu diễn phù hợp, những trang phục biểu diễn cho bài dân ca này sau đó hướng dẫn học sinh tập biểu diễn theo nhóm hoặc theo tổ và tổ chức thi đua giữa các nhóm trong lớp. Tuy chưa có không gian biểu diễn nhưng tôi sử dụng bục giảng làm sân khấu cho học sinh. Thành lập ban giám khảo cũng chính là các em. Đây là dịp cho các em chứng tỏ được sự hiểu biết của mình về dân ca, đối với những học sinh nhút nhát cũng dần mạnh dạn tham gia biểu diễn và tham gia nhận xét bạn bằng sự hiểu biết của mình. Với các tiết học hát dân ca Tây nguyên, tôi hướng dẫn các em một số động tác múa Tây Nguyên khi ôn tập bài hát “Bạn ơi lắng nghe”, “Hát mừng”, Chiếc gùi đung đưa hoặc cho học sinh kết hợp nhảy sạp khi ôn tập bài hát “Xòe hoa” để thay đổi không khí học tập và thu hút sự chú ý, yêu thích, ham học hỏi của học sinh. * Đặt lời mới cho bài dân ca Cùng với sự phát triển của xã hội, lời ca của các làn điệu dân ca luôn được bổ sung để phù hợp với từng giai đoạn của lịch sử, phù hợp với từng nội dung sinh hoạt lao động, phù hợp với từng lứa tuổi. Bên cạnh đó, các bài hát dân ca thiếu nhi thường có cấu trúc ngắn gọn và đa số được sáng tác dựa theo các câu ca dao lục bát. Ví dụ: Bài “Cò lả” – được sáng tác trên câu ca dao Con cò bay lả bay la Bay từ cửa phủ bay ra cánh đồng Hoặc bài “Lí cây bông” – Sáng tác trên câu ca dao Bông xanh bông trắng bông vàng Bông lê bông lựu đố nàng mấy bông Đối với học sinh lớp 4,5 - để phát huy tính tích cực và sáng tạo của học sinh, ngoài việc hướng dẫn học hát và tìm hiểu về dân ca, tôi còn hướng dẫn cho những học sinh có năng khiếu hoặc tổ nhóm, biết cách tự tìm và đặt lời ca mới cho bài dân ca từ các câu thơ lục bát quen thuộc hay do học sinh tự nghĩ ra theo chủ đề: Thầy cô, mái trường, gia đình, bạn bè Tôi gợi ý cho học sinh có thể thêm các từ đệm hay tiếng hát luyến, láy để phù hợp với giai điệu của bài. 16/26
  8. Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. Để mở rộng thêm vốn hiểu biết về dân ca, kích thích sự tìm tòi khám phá thêm các bài hát dân ca ngoài chương trình, trong các tiết ôn tập, tôi thường tổ chức thi đua giữa các nhóm trong lớp học: Ví dụ: Nhóm 1: tìm và hát các bài hát dân ca miền Bắc Nhóm 2: tìm và hát các bài hát dân ca miền Trung Nhóm 3: tìm và hát các bài hát dân ca Tây Nguyên Nhóm 4: tìm và hát các bài hát dân ca miền Nam Nhóm nào tìm và hát đúng được nhiều bài dân ca thì được thưởng số lượng những bông hoa bằng số lượng các bài dân ca tìm được hoặc cộng thêm điểm vào điểm thi đua của các tổ Để khuyến khích học sinh ham tìm hiểu hơn về dân ca. 3.3 Đối với tiết học có nội dung nghe nhạc Trong chương trình Âm nhạc Tiểu học, ngoài các nội dung học hát, trong tiết ôn tập thường có thêm nội dung Nghe nhạc. Với nội dung này, tôi thường mở băng đĩa nhạc các bài hát dân ca cho các em nghe. Sau khi nghe lần 1, tôi đặt các câu hỏi để học sinh hiểu sâu hơn về bài dân ca. Ví dụ: Con nào biết tên bài dân ca vừa nghe? Thuộc vùng nào? Vì sao con biết? Bài dân ca có nội dung gì? Con còn biết bài dân ca nào có xuất xứ giống với bài này? Con thấy bài hát dân ca này có hay không ? Con có thích hát không ? Các con thấy hay, thích hát là các con đã phần nào cảm nhận được cái hay, cái đẹp của dân ca và các con thường xuyên hát là góp phần gìn giữ , phát huy giá trị bản sắc dân tộc Khi mở nhạc lần 2, tôi hướng dẫn học sinh hát theo (nếu thuộc), có thể đứng tại chỗ biểu diễn hoặc vận động theo nhạc phù hợp với nội dung bài hát. Hoặc có thể chia nhóm tổ chức thi hát đúng lời ca, giai điệu theo nhạc. 4. Các hoạt động ngoài giờ lên lớp Ngoài các phương pháp và hình thức áp dụng trên trong tiết học, cùng với phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện – Học sinh tích cực”, vào các dịp khai giảng năm học mới, kỷ niệm các ngày lễ lớn như 20/11, 26/3, Đại hội “Cháu ngoan Bác Hồ”, các giờ sinh hoạt tập thể , tôi thường tham mưu với giáo viên Tổng phụ trách trường và Liên đội tổ chức cho học sinh thi và tìm hiểu về dân ca, tham gia các trò chơi dân gian, hội chợ xuân , thi hát múa dân ca Để học sinh nắm được những truyền thống, những nét sinh hoạt dân gian đậm đà bản sắc của dân tộc ta. Do dân ca là những bài hát xuất phát từ người dân lao động nên ai cũng có thể hát được. Vì vậy ta cần tạo môi trường diễn xướng cho tất cả các em được tham gia. 18/26
  9. Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. Để chuẩn bị cho Hội thi, tôi thường lên kế hoạch cụ thể, bởi theo tôi dạy dân ca chưa đủ mà cần cho trẻ hóa thân vào những bài dân ca, điều đó sẽ khắc sâu cho học sinh những hình tượng về con người của từng vùng miền trên đất nước Việt Nam. Chính vì vậy, tôi thường, lựa chọn những bài dân ca của cả 3 vùng miền Bắc – Trung – Nam phù hợp với chất giọng và lứa tuổi của các em. Trong mỗi chương trình, tôi thường chọn âm nhạc kết hợp với trang phục, các động tác biểu diễn phù hợp với từng đối tượng , đặc trưng vùng miền , để cho các em có cái nhìn khái quát nhất về các bài hát, điệu múa mà các em biểu diễn . Khi các em được đứng trên sân khấu biểu diễn những bài dân ca ấy , các em sẽ thêm yêu mến và có ý thức học tập để sau này xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp hơn. Tôi đặc biệt chú ý lựa chọn trang phục, các đạo cụ biểu diễn phù hợp và kết hợp giải thích cho các em hiểu vì sao lại cần mặc những bộ trang phục và các đạo cụ đó. Tiết mục tham gia hội thi Ví dụ: Học sinh hát múa bài dân ca “Đi cấy” thì trang phục phải là yếm, váy đen, thắt khăn mỏ quạ đạo cụ là những bó lúa dắt bên hông, và giải thích cho học sinh hiểu đây là những bộ trang phục của các bà, các chị thời xưa mặc khi đi cấy lúa, khi các con biểu diễn trên sân khấu trang phục này đã được cách điệu hóa . 20/26
  10. Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. vừa vui chơi, sinh hoạt vừa được nghe các bài hát thiếu nhi và các bài dân ca Việt Nam hoặc hướng dẫn và giúp đỡ một lớp xây dựng và tập luyện một tiết mục dân ca (có thể là đơn ca, tốp ca hoặc kết hợp múa và hát) hát trong giờ chào cờ đầu tuần, đầu tháng, thi phụ trách Sao giỏi Bằng cách này, các làn điệu dân ca cứ dần thấm vào tâm hồn học sinh một cách tự nhiên. Từ chỗ thuộc, rồi hiểu và yêu thích. Đây là hoạt động tuyên truyền, giáo dục về dân ca rất hữu ích. Ngoài ra, tôi còn nhắc nhở, dặn dò các em về nhà nhờ bố, mẹ, anh, chị sưu tầm, mở cho nghe những băng, đĩa nhạc về dân ca để từ đó các bậc cha mẹ có thể phối hợp cung cấp các kiến thức dân ca ở nhà bằng cách: cho học sinh nghe dân ca vào các buổi tối, hoặc trước lúc đi ngủ qua băng đĩa hoặc bằng các bài hát ru thông thường, hoặc cùng phối hợp với giáo viên chuẩn bị những trang phục cho học sinh các cuộc thi hát dân ca c. Điều kiện để thực hiện giải pháp, biện pháp + Giáo viên phải nắm vững các kiến thức về dân ca, tìm hiểu nguồn gốc, xuất xứ của từng bài, có kĩ năng sư phạm tốt, sáng tạo, đổi mới trong cách tổ chức các hoạt động dạy học. + Tìm hiểu và nắm được trình độ tiếp thu của các đối tượng học sinh trong lớp để giao nhiệm vụ phù hợp và có những phương pháp, hình thức tổ chức dạy học sao cho tất cả học sinh đều được tham gia hoạt động học tập với ý thức tự giác, tích cực, chủ động. + Cơ sở vật chất phục vụ môn học phải đảm bảo tương đối đầy đủ như: Có không gian lớp học để học sinh được biểu diễn, có một số trang phục phù hợp, đạo cụ phù hợp sẵn có hoặc tự làm để tham gia biểu diễn và tham gia các trò chơi nhỏ khi học hát dân ca. Có nhạc cụ đệm hát phù hợp cho giáo viên thay thế các nhạc cụ phương tây, nhạc cụ gõ đệm của học sinh tạo không khí sôi động khi học các bài hát dân ca. + Sự lãnh đạo sát sao của nhà trường và sự phối hợp chặt chẽ của Liên đội trong các hoạt động ngoài giờ lên lớp. + Sự phối hợp giữa giáo viên Âm nhạc với các thầy, cô giáo chủ nhiệm và cha mẹ học sinh trong việc cung cấp các tư liệu, các kiến thức dân ca của từng vùng miền đến với các em học sinh ở trường cũng như ở nhà. d. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp Các biện pháp định hướng cho những giải pháp tiến hành và có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, luôn có sự tác động hỗ trợ lẫn nhau, bám sát vào điều kiện hoàn cảnh, mức độ khả năng tiếp thu của từng đối tượng học sinh. Chính ví thế 22/26
  11. Một số kinh nghiệm dạy hát dân ca trong chương trình chính khóa và hoạt động tập thể cho học sinh Tiểu học. Dạy hát dân ca không những góp phần gìn giữ và phát huy những bản sắc văn hoá của dân tộc, phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể mà còn giáo dục các giá trị thẩm mỹ, đạo đức, định hướng nhân cách cho học sinh, giáo dục các giá trị văn hóa truyền thống, tình yêu quê hương đất nước, tình cảm gia đình, bạn bè Điều này rất quan trọng khi giảng dạy những kiến thức về địa phương. Khi lên lớp tôi cảm thấy vững vàng tự tin hơn, có những sáng tạo linh hoạt trong các biện pháp tổ chức lớp học. Qua những tiết học hát dân ca, các em đã có những ấn tượng đẹp về âm nhạc dân gian, kích thích hứng thú học tập, ham tìm tòi học hỏi những cái hay, cái mới, những bài dân ca độc đáo của kho tàng dân ca Việt Nam. Học sinh được phát huy tính sáng tạo bằng việc tự sáng tác lời ca mới cho bài dân ca. Có tinh thần đoàn kết giúp đỡ nhau trong học tập, biết ngắm nhìn, biết lắng nghe và hưởng thụ những cái hay, cái đẹp trong cuộc sống từ đó tâm hồn trí tuệ cũng ngày càng giàu hơn, đẹp hơn. Đồng thời phát hiện và bồi dưỡng học sinh có năng khiếu về hát dân ca, làm nguồn cho các cuộc thi đạt nhiều kết quả cao do các cấp tổ chức. 24/26