SKKN Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội Lớp 2

Nội dung text: SKKN Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội Lớp 2

1. Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 - Tìm tòi, tham khảo sách báo, tạp chí, chuyên san, internet liên quan tới các phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội 2. - Đề ra biện pháp khắc phục và thực hiện các biện pháp ấy một cách nghiêm túc, khoa học. - Đề xuất với cấp trên để có những biện pháp khắc phục, tạo điều kiện cho việc thực hiện kế hoạch một cách thuận lợi nhất. 6
2. Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 sách giáo khoa đóng vai trò kép, vừa làm nhiệm vụ cung cấp thông tin, vừa làm nhiệm vụ chỉ dẫn học tập. Kênh chữ ngắn gọn chủ yếu là các lệnh đưa ra một cách ngắn gọn xúc tích, dễ hiểu, dễ nhớ. Với một số bài khó như bài 6 (sự tiêu hóa thức ăn), bài 31 (Mặt trời) kênh chữ xuất hiện với vai trò cung cấp thông tin. Cách trình bày một bài và các “lệnh” chỉ dẫn học sinh một chuỗi các trình tự học tập như quan sát thực hành, liên hệ thực tế và trả lời để học sinh chiếm lĩnh kiến thức mới. Tóm lại: Nội dung kiến thức trong toàn bộ Tự nhiên và Xã hội lớp 2 được phát triển theo nguyên tắc từ gần đến xa, dẫn dắt học sinh mở rộng vốn hiểu biết từ bản thân đến gia đình, trường học, từ cuộc sống xã hội xung quanh đến thiên nhiên rộng lớn, từ những cây cối, con vật thường gặp đến Mặt tười, Mặt trăng và các vì sao. 1. Các phương pháp dạy môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2: Từ kinh nghiệm bản thân, trong quá trình giảng dạy môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2, tôi thấy có thể chia các phương pháp dạy học thành các nhóm phương pháp sau: Nhóm 1: Phương pháp thảo luận nhóm, phương pháp động não và phương pháp nghiêm cứu tình huống đóng vai. * Mục tiêu: Ở phương pháp thảo luận, giáo viên tổ chức đối ngoại giữa mình và học sinh hoặc giữa học sinh với học sinh, nhằm huy động trí tuệ của tập thể, giải quyết một vấn đề do thực tế cuộc sống đòi hỏi để tìm hiểu hoặc đưa ra những giải pháp, những kiến nghị, những quan niệm mới. Học sinh giữ vai trò tích cực và chủ động tham gia thảo luận và tranh luận. Giáo viên giữ vai trò nêu vấn đề gợi ý khi cần thiết và tổng kết thảo luận. Đóng vai là phương pháp tổ chức cho học sinh thực hành một số cách ứng xử hoặc xử lí một tình huống nào đó trong một tình huống giả định. Ưu điểm của phương pháp này là kọc sinh được thực hành kĩ năng ứng xử hoặc xử lý trong môi trường an toàn, gây hứng thú và chú ý đối với học sinh, tạo điều kiện cho học sinh phát huy tích cực và sáng tạo; khích lệ sự thay đổi thái độ, hành vi của học sinh, có thể thấy ngay tác động và hiệu quả của lời nói hoặc việc làm trong vai diễn. Khi tổ chức hoạt động, giáo viên có sử dụng phương pháp thảo luận, cần dự kiến rõ thời gian, hình thức thảo luận, nội dung thảo luận để học sinh thảo luận hướng vào mục tiêu bài học, huy động kiến thức thực tế để xây 8
3. Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 Giáo viên theo dõi diễn xuất của các em, hướng dẫn các học sinh còn lại nhận xét đánh giá cách ứng xử của bạn. Ví dụ: Bài 1 – Phòng tránh té ngã khi ở trường. Giáo viên nêu câu hỏi để học sinh động não: “Hãy kể tên những hoạt động dễ gây nguy hiểm ở trường “Sau đó giáo viên tiến hành tổ chức cho học sinh quan sát, thảo luận rồi tự rút ra kết luận: Những hành động: Chạy đuổi nhau trong sân trường, chạy và xô đẩy nhau ở cầu thang, trèo cây, bẻ cành là nguy hiểm không chỉ cho bản thân, đôi khi còn nguy hiểm cho người khác. Chú ý: Khi sử dụng phương pháp này giáo viên cần đưa ra câu hỏi thảo luận; nêu rõ mục đích thảo luận để hướng học sinh vào hoạt động. Tránh tình trạng chỉ có một học sinh làm việc, còn lại nói chuyện hoặc xem tranh ảnh khác trong sách, gây mất tập trung cho cả nhóm, gây ồn ào không khí lớp học, giáo viên không bao quát được. Khi nêu câu hỏi động não giáo viên cần đưa ra câu hỏi vừa sức, mang tính thực tế học sinh có thể vận dụng kiến thức vốn sống thực tế vào bài học được dễ dàng. Khi tổ chức nghiên cứu tình huống và đóng vai giáo viên nên đưa ra những tình huống đơn giản gần gũi, dễ giải quyết để học sinh nhập vai và thể hiện thành công vai diễn của mình. Nhóm 2: Phương pháp trò chơi và phương pháp luyện tập thực hành. * Mục tiêu: Ở phương pháp trò chơi giáo viên tổ chức học sinh tham gia trò chơi một cách có chủ định mà không cần luyện tập trước. Đây là một dạng hoạt động mang tính sáng tạo. Khi tổ chức giáo viên cần đóng vai trò là trọng tài điều khiển cuộc chơi, học sinh là người thực hiện. Còn phương pháp luyện tập – thực hành thì giáo viên tổ chức cho học sinh thực hành luyện tập để củng cố lại những kiến thức mà bài dạy hoặc chủ điểm đã đặt ra. Để thực hành luyện tập giáo viên có thể tổ chức nhiều hình thức như: làm phiếu bài tập, triển lẵm hoặc tham quan. * Cách tiến hành: Nhóm phương pháp này là nhóm phương pháp đặc trưng kết hợp thành một nhóm sử dụng chính trong chủ đề: “Con người và sức khỏe.” Nó giúp học sinh tập luyện theo hiểu biết kiến thức đã học. 10
4. Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 hàng ngày. Vì vậy giáo viên nên chú ý tổ chức các hình thức học tập như: ở ngoài thiên nhiên, hoạt động triển lãm, trưng bày các vật thật, tranh ảnh, để giờ học thêm sinh động. Học sinh học tập hăng hái, tích cực, kiến thức của bải học sẽ có được học sinh nhớ lâu và khắc sâu hơn. Ví dụ: Bài 26 - Một số loài cây sống dưới nước. (Có sử dụng công nghệ thông tin) Sau khi tổ chức cho học sinh quan sát các slide hình ảnh về các loại cây sống dưới nước (mở rộng thêm một số loài cây ngoài sgk), giáo viên hướng dẫn cho học sinh đánh dấu vào phiếu điều tra, để nhận diện và thấy được ích lợi của một số loài cây sống dưới nước. Ví dụ: Bài 27 – Loài vật sống ở đâu? Đây cũng là bài dạy mà tôi đã áp dụng việc đổi mới phương pháp dạy học trong đợt thi giáo viêc dạy giỏi của năm học này. Nội dung các hoạt Phương pháp, hình thức tổ chức các hoạt Phương pháp TG động dạy học động dạy học dạy học Hoạt động của GV Hoạt động của HS 1’ 1.Ổn định tổ chức: - Yêu cầu HS hát bài “ - Hát tập thể Gà trống, mèo con và cún con” 2’ 2.Giới thiệu bài: Hỏi: -Con vật nào được nhắc -HS trả lời đến trong bài hát? -Chúng sống ở đâu? GV ghi bảng tên bài -HS nhắc lại tên bài 3’ 3.Bài dạy: PP quan sát, Hoạt động 1: thế nào -Mở clip về các loài vật -HS quan sát, ghi ghi nhớ là loài vật sống trên sống trên mặt đất và nhớ tên gọi các con mặt đất, dưới nước, bay lượn trên không vật bay lượn trên không? -Yêu cầu HS nêu tên, -HS nêu *Mục đích: Giúp HS nơi sống của các con có khái niệm về loại vật có trong clip. -HS trả lời vật sống trên mặt đất, (?) Con vật (H1,2,3) di PP động não dưới nước và bay chuyển bằng bộ phận lượn trên không. gì? 12
5. Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 TG Nội dung các hoạt Phương pháp, hình thức tổ chức các hoạt Phương pháp động dạy học động dạy học dạy học Hoạt động của GV Hoạt động của HS cạn, dưới nước, bay Loài vật, dán vào lượn trên không. -Tìm những con vật có bảng lớn. *Mục đích; Giúp HS thể sống cùng lúc ở -Đại diện nhóm lên vận dụng kiến thức nhiều nơi khác nhau trình bày. vừa học để phân loại -Giáp dục HS có ý thức -Lớp nhận xét. các loài vật theo bảo vệ, chăm sóc các nhóm. loài vật, giữ gìn môi trường sống của chúng (xem phim) 5’ Hoạt động 3: -Nêu luật chơi: Nghe, -HS chơi PP chơi trò Trò chơi xem, trả lời nhanh vào chơi “ Rung chuông vàng” bảng con *Mục đích: Vui chơi 1.Tìm con vật không và củng cố, mở rộng cùng nhóm kiến thức vừa học. Báo, gấu, thỏ, cá heo 2.Tìm tên con vật còn thiếu trong câu hát 3. Giải câu đố: Đói kêu ụt ịt Ngủ thở phì phò Ăn cám ăn mì Ăn cả rau khoai. 4.Chọn câu trả lời đúng nhất: Loài vật sống ở đâu? A. Trên cạn B. Trên cạn, dưới nước C. Trên cạn, dưới nước, trên không 2’ 4. Củng cố, dặn dò 5.Chọn câu trả lời đúng nhất: 14
6. Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 tòi và phát hiện kiến thức mới. Khi tổ chức cho học sinh quan sát, giáo viên cần xây dựng cho học sinh trình tự quan sát như sau: - Mục đích quan sát - Lựa chọn đối tượng quan sát - Hình thức quan sát - Trình tự quan sát Ví dụ: Bìa 26 - Một số loài cây sống dưới nước. Giáo viên tổ chức cho học sinh quan sát cây hoa súng, hoa sen, cây nong tằm (chiếu trên máy chiếu); cây rau rút (vật thật) và SGK để thấy được nhóm cây sống trôi nổi trên mặt nước và nhóm cây có rễ bám sâu vào bùn ở đáy nước. Đồng thời học sinh nêu được ích lợi của nhóm cây ấy. Trên đây là các nhóm phương pháp sử dụng trong từng chủ đề học tập của môn Tự nhiên và Xã hội Lớp 2. Mặc dù mỗi chủ đề có những phương pháp đặc trưng riêng nhưng giáo viên cần phối hợp sử dụng linh hoạt các phương pháp khác nhau để nâng cao hiệu quả giờ giảng dạy. Qua kinh nghiệm giảng dạy cho thấy, trong một giờ học, việc phối hợp sử dụng nhiều phương pháp dạy học một cách linh hoạt, hợp lý thì giờ học mới đạt kết quả cao. 2. Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 a) Tổ chức tốt các hoạt động dạy – học. Mục tiêu đổi mới của môn học là nhằm tăng cường hoạt động học tập của cá nhân học sinh nên tổ chức dạy học theo hướng sáng tạo chính là trọng tậm của việc đổi mới. Vì vậy, để đưa học sinh trở thành chủ đề nhận thức, chủ động dẫn dắt học sinh chiếm lĩnh kiến thức mới. Giáo viên cần khéo léo tổ chức các hoạt động dẫn dắt học sinh chiếm lĩnh kiến thức mới theo hướng hoạt động tích cực hóa. Muốn vậy người giáo viên cần xác định đúng tầm quan trọng của môn học, ý nghĩa của môn học để đảm bảo các yêu cầu: - Dạy đủ số tiết, số bài quy đinh. 16
7. Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 - Giáo viên nhận xét và kết luận. * Hoạt động 2: Trò chơi: Đố bạn con gì? Bước 1: Giáo viên nêu cách chơi với mục tiêu giúp học sinh nhớ lại đặc điểm chính, ích lợi của con vật sống trên cạn đã học. Bước 2: Học sinh chơi nêu tên các con vật - Các nhóm khác nhận xét - Giáo viên nhận xét khen động viên học sinh và kết luận: 3. Sử dụng hiệu quả đồ dùng dạy học Khi thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, việc sử dụng đồ dùng dạy học là cực kỳ quan trọng với tất cả các môn học. Đồ dùng dạy học quyết định sự thành công của một tiết dạy. Vì vậy, trước mỗi tiết dạy người giáo viên cần chuẩn bị đầy đủ các đồ dùng phục vụ cho tiết dạy của mình. Giáo viên phải có phương pháp sử dụng thích hợp đối với mỗi loại thiết bị dạy học. Giáo viên cần sử dụng thiết bị dạy học như một nguồn cung cấp kiến thức chứ không phải để minh họa cho bài học, làm đẹp cho giờ học. Ngày nay khi bùng nổ công nghệ thông tin thì việc đưa công nghệ thông tin vào giảng dạy là một thuận lợi lớn đối với mỗi tiết dạy. Vì vậy để làm được những tiết giáo án điện tử thành công người giáo viên cần tìm tòi, sáng tạo, sưu tầm tranh ảnh trong thực tế để đưa vào bài giảng những hình ảnh đẹp nhất. Khi sử dụng đồ dùng dạy học, giáo viên cần phải lưu ý một số điểm sau: - Lựa chọn đồ dùng dạy học phù hợp với nội dung bài học. - Cần nghiên cứu, sử dụng thành thạo các loại đồ dùng. - Lực chọn đúng thời điểm phù hợp để đưa ra đồ dùng. - Cần huy động tối đa những đồ dùng học tập học sinh có thể chuẩn bị được để phục vụ cho các hoạt động tập thể, tranh ảnh, vật thật. Đối với học sinh cần phải chuẩn bị đầy đủ các đồ dùng học tập đã được giáo viên giao, tham gia xây dựng bài học một cách hiệu quả. Ví dụ: Bài 24 - Cây sống ở đâu? Học sinh phải chuẩn bị sưu tầm tranh ảnh, cây lá thật quanh các em để phục vụ cho bài học. Ví dụ: Bài 25 - Một số loài cây sống trên cạn Giáo viên cần chuẩn bị các loài cây có xung quanh như: Cây ngô, cành thông, cây đu đủ, cây sả, cây lạc 18
8. Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 Tóm lại, nhờ phối hợp tốt Tự nhiên và Xã hội với các môn học khách mà trong quá trình học tập học sinh đã tích cực học tập, có nhiều hứng thú say mê khám phá kiến thức của bài học. 5. Tăng cường bồi dưỡng vốn kiến thức cho giáo viên và học sinh: Tự nhiên và Xã hội là môn học mang trong mình nhiều kiến thức thực tế hết sức phong phú và gần gũi về thế giới Tự nhiên và Xã hội, thế giới con người. Vì vậy, tăng cường bồi dưỡng vốn kiến thức thực tế cho giáo viên, học sinh là việc làm quan trọng đóng góp vào thành công trong công việc đổi mới phương pháp dạy môn Tự nhiên và Xã hội không chỉ ở lớp 2 và đối với tất cả các lớp tiểu học. * Đối với giáo viên: Thực tế cuộc sống rất phong phú đòi hỏi mỗi người cần phải không ngừng học và bồi dưỡng vốn hiểu biết. Hành trang kiến thức của người giáo viên cần được cập nhật và hoàn thiện cùng với sự phát triển của xã hội. Chúng ta không chỉ học ở sách báo, tạp chí, mà còn học ở đồng nghiệp, học ở mọi người xung quanh, trên internet * Đối với học sinh: Cần tạo cho học sinh thói quen quan sát thế giới xung quanh. Các em đã được quan sát, tham quan nghề truyền thống của địa phương: nghề trồng hoa. Tóm lại, để tăng cường hoạt động của học sinh, thực hiện tốt phương pháp dạy và học và nâng cao chất lượng dạy môn Tự nhiên và Xã hội cần phải có sự kết hợp các biện pháp nêu trên. Người giáo viên cần có sự gắn kết, sâu chuỗi nhịp nhàng giữa các hoạt động của thầy và hoạt động của trò, định hướng cho học sinh con đường lĩnh hội, tự phát hiện ra kiến thức. Tất cả các biện pháp nêu trên nhằm đặt tới mục đích cuối cùng là sau khi học xong mỗi tiết Tự nhiên và Xã hội nói riêng và hoàn thành chương trình Tự nhiên và Xã hội bậc tiểu học nói chung, học sinh tích lũy được vốn hiểu biết về tự nhiên và xã hội, về cấu tạo của các cơ quan trong cơ thể con người, ý thức được trách nhiệm của mình với bản thân, gia đình và mọi người xung quanh, yêu thiên nhiên, đất nước và bảo vệ môi trường sống. 20
9. Một số biện pháp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 PHẦN III: KẾT LUẬN Trên đây là ý kiến của riêng cá nhân tôi trong việc nâng cao chất lượng học tập cũng như gây hứng thú hơn cho học sinh bằng cách đổi mới các phương pháp dạy học thích hợp. Không chỉ với môn Tự nhiên và Xã hội, tôi còn áp dụng việc đổi mới phương pháp cho các môn học khác như môn: Tiếng việt, Đạo đức, Toán học, Thủ công Mặc dù chưa thật hoàn hảo, chưa đáp ứng hết được nhu cầu dạy học theo hướng đổi mới hiện nay, nhưng qua những kết quả mà học sinh đã đạt được trong quá trình học tập, tôi cảm thấy vui khi mình góp phần mang lại hiệu quả học tập cho các em. Tôi xin cam đoan SKKN này không được sao chép từ một tác giả nào. Qua đây, tôi cũng rất mong nhận được những ý kiến đồng nghiệp để tôi hoàn thiện mình hơn, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Tự nhiên và Xã hội nói riêng và các môn học khác nói chung. Hà Nội, ngày 17 tháng 04 năm 2017 22