SKKN Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật Lớp 5 ở chủ đề "Sân khấu và sáng tác câu chuyện"

Nội dung text: SKKN Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật Lớp 5 ở chủ đề "Sân khấu và sáng tác câu chuyện"

1. Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật lớp 5 ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện Hình thành và phát triển được các năng lực trên cho học sinh trong quá trình học tập, chính là thành công của người giáo viên dạy mĩ thuật. Vì vậy, giáo viên dạy mĩ thuật phải có nhiệm vụ tổ chức và thực hiện các hoạt động giáo dục mĩ thuật, tạo môi trường tốt nhất để giúp học sinh có thể hình thành và phát triển các năng lực nêu trên. Để áp dụng một cách hiệu quả phương pháp dạy học mĩ thuật mới của SAEPS nhằm phát triển các năng lực cho học sinh phụ thuộc vào rất nhiều các yếu tố. Một trong các yếu tố cơ bản nhất mà người giáo viên cần nắm được là các kiến thức về môn học và các lý thuyết cơ bản về lý luận dạy học, để từ đó xây dựng kế hoạch bài giảng phù hợp với đặc điểm tâm lý học sinh, phù hợp với điều kiện thực tế của mỗi địa phương. Sau đây là một số cơ sở và lý luận cơ bản về dạy học nói chung và Mĩ thuật nói riêng: a. Vai trò của giáo viên Một số hình ảnh minh họa vai trò của giáo viên trong hoạt động dạy học 5
2. Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật lớp 5 ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện - Đặc trưng của môn học Mĩ thuật là hoạt động thực hành. Trong hoạt động thực hành, học sinh phát huy được hết khả năng sáng tạo của mình, vì vậy giáo viên cần xác định thời gian thực hành dài hơn thời gian học lý thuyết. c. Học thuyết đa trí tuệ Muốn phát huy các năng lực cá nhân của HS cần dựa vào Học thuyết đa trí tuệ của nhà tâm lý học TS Howard Gardner trường ĐH Harvard. Học thuyết này cho rằng cấu trúc trí tuệ con người tiềm ẩn trong mỗi cá nhân gồm 7 loại trí tuệ: 1. Trí thông minh về ngôn ngữ: Khả năng sử dụng ngôn ngữ trong các hoạt động học tập và giao tiếp. 2. Trí thông minh về âm nhạc: Khả năng nhận biết các giai điệu và âm thanh, nhạy cảm với âm nhạc và nhịp điệu. 3. Trí thông minh về logic toán học: Khả năng giải quyết vấn đề bằng logic toán học. 4. Trí thông minh về vận động: Khả năng điều khiển các vận động của cơ thể 5. Trí thông minh nội tâm: Khả năng tự suy nghĩ, nhận thức và giải quyết vấn đề. (Những người có trí tuệ nội tâm thích làm việc và học tập độc lập) 6. Trí thông minh về năng lực tương tác: Khả năng giao tiếp, quan hệ tương tác với người khác và môi trường xung quanh. (Những người có trí tuệ này phù hợp với làm việc và học tập trong tập thể) 7. Trí thông minh về thị giác – không gian: Khả năng hình dung các đồ vật, sự vật, các chiều không gian. Trong một lớp học, mỗi HS có thiên hướng mạnh hơn về một hay nhiều loại hình trí thông minh khác nhau. Việc lắm vững lý thuyết các loại trí tuệ sẽ giúp giáo viên có phương pháp dạy học phù hợp với nhiều đối tượng học sinh, tạo điều kiện cho HS có thể phát huy những trí thông minh nổi trội của mình. Học sinh cũng có thể phát triển được nhiều loại hình trí thông minh thông qua một môn học. Với đặc thù môn học Mĩ thuật, giáo viên cần đặc biệt quan tâm đến trí thông minh thị giác – không gian nhằm phát huy khả năng sáng tạo hình ảnh không gian cho HS. Bên cạnh đó, theo nội dung dạy học của phương pháp dạy học mĩ thuật mới, thông qua môn học mĩ thuật, học sinh được phát triển trí thông minh vận động, trí thông minh ngôn ngữ, trí thông minh về năng lực hợp tác, . Thông qua việc tổ chức các hình thức học tập cho học sinh . d. Các kênh nhận thức trong học tập Các nhà khoa học cho thấy, con người tiếp nhận thông tin, phát triển nhận thức bằng các cách khác nhau, vì vậy mỗi cá nhân có các phong cách và hình thức học tập khác nhau: - Phong cách học tập: 7
3. Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật lớp 5 ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện - Ứng dụng thực tế: Giúp học sinh áp dụng những kiến thức môn học vào thực tế cuộc sống, qua đó các em có dịp trải nghiệm những kỹ năng mới, kiến thức mới, đồng thời hiểu và nhớ kiến thức lâu hơn. - Dạy học tích hợp: Giáo viên xây dựng các hoạt động tích hợp nội dung chương trình phù hợp với tất cả các bộ môn và ở các tình huống khác nhau. Ví dụ: Giáo viên tổ chức giờ học giới thiệu sản phẩm. Trong giờ học này học sinh sử dụng các kiến thức về các môn học như Lịch sử, Địa lý, Toán học, để giới thiệu về các hình ảnh trong sản phẩm bằng nhiều hình thức khác nhau. Các giáo viên ở các bộ môn khác nhau cùng hợp tác để giúp việc học của học sinh đạt được hiệu quả cao nhất. - Thay đổi môi trường học tập: Để tạo không khí hứng thú học tập cho học sinh, giáo viên tạo ra những không gian học tập khác nhau; cho học sinh ra vẽ ngoài trời, kê lại bàn ghế trong lớp hoặc tổ chức các chuyến đi dã ngoại. -Kể chuyện: Những câu chuyện cổ tích, thần thoại, truyền thuyết đều là các sản phẩm văn hóa góp phần truyền cảm hứng học tập và giúp học sinh phát triển trí tưởng tượng. Giáo viên mĩ thuật biết liên kết những câu chuyện với các chủ đề mĩ thuật sẽ tạo lên một quá trình học tập thú vị và hấp dẫn cho học sinh. - Quan hệ giao tiếp: Tạo mối giao tiếp giữa giáo viên và học sinh, giữa học sinh với học sinh để tạo hứng thú và tình cảm của các cá nhân học sinh trong quá trình học tập II.Thực trạng của vấn đề 2.1. Về phía giáo viên Thuận lợi: - Bản thân tôi được tham gia dự án Hỗ trợ giáo dục Mĩ thuật cấp tiểu học từ năm 2010, đồng thời được tham gia vào đội ngũ cốt cán của dự án nên phần nào nắm vững được nội dung cơ bản của phương pháp dạy học mới. Bên cạnh đó, lòng say mê nghề nghiệp, tận tâm với nghề phần nào cũng giúp tôi có được những thành công nhỏ trong dạy học. - Nhà trường khuyến khích giáo viên chủ nhiệm và phụ huynh học sinh tham gia hỗ trợ tôi trong việc tổ chức lớp học và nhắc nhở học sinh chuẩn bị đồ dùng và nguyên vật liệu chuẩn bị cho giờ học mĩ thuật. - Nhà trường tạo điều kiện để có không gian cho học sinh lưu giữ sản phẩm. Khó khăn: - Sĩ số học sinh chưa phù hợp để tổ chức mô hình học tập nhóm. - Cơ sở vật chất chưa đáp ứng được yêu cầu của môn học. - Tài liệu tham khảo về phương pháp dạy học mới chưa nhiều. 9
4. Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật lớp 5 ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện + Giới thiệu, nhận xét và nêu được cảm nhận về sản phẩm của nhóm mình, nhóm bạn Mục tiêu của tiết học thứ nhất + Nắm được hình dạng dạng và cấu trúc sân khấu. + Tạo mô hình sân khấu 3D bằng các vật liệu . Mục tiêu của tiết học thứ hai + Trang trí được mô hình sân khấu bằng các hình thức vẽ, xé dán và kết hợp với các vật liệu khác. Mục tiêu của tiết học thứ ba + Biết cách tạo hình các nhân vật tham gia biểu diễn trên sân khấu. +Tạo hình được các nhân vật bằng các hình thức nặn, uốn dây thép, vẽ trên giấy bìa. Mục tiêu của tiết học thứ tư + Biết kết hợp nhân vật với sân khấu để hoàn thiện SP. + Xây dựng câu chuyện cho SP của nhóm + Giới thiệu/ nhận xét và chia sẻ câu chuyện. 3.2. Chuẩn bị đồ dùng dạy - học. - Đồ dùng và phương tiện dạy học của giáo viên, dụng cụ học tập của học sinh cần chuẩn bị cho các giờ học được dựa trên việc giáo viên lựa chọn quy trình và hình thức tạo hình nào cho các giờ học đó. Để phát triển năng lực sáng tạo mĩ thuật cho học sinh, tôi đã lựa chọn quy trình “Tạo hình 3D - Tiếp cận theo chủ đề” để áp dụng vào chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện - Lớp 5. Vì vậy, tôi đã tìm hiểu về các nguyên vật liệu đã qua sử dụng, dễ tìm để có thể tạo được mô hình sân khấu 3D, người và một số đồ vật có liên quan đến chủ đề (Ví dụ: Bìa cứng, vỏ hộp bánh, kẹo, giấy bọc quà, giấy gói hoa, giấy màu, len dạ, que tre, que nứa, que kem, ). Tôi dặn dò, yêu cầu học sinh sưu tầm một tuần trước khi có giờ học. Việc làm này tuy nhỏ nhưng cực kỳ quan trọng vì, nếu học sinh không có vật liệu để thực hành thì tiết học không bao giờ thành công. Bên cạnh việc dặn dò học sinh chuẩn bị vật liệu và đồ dùng như hồ, keo, băng dính, thì giáo viên cũng phải chuẩn bị rất nhiều các vật liệu và đồ dùng như súng bắn keo, kéo, băng dính hai mặt, để hỗ trợ HS. Tôi đã trang bị cho bản thân một số kiến thức về kỹ thuật tạo hình, tạo khối từ vật tìm được để có thể truyền đạt lại cho học sinh trong quá trình thực hành. 11
5. Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật lớp 5 ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện Diễn viên sân khấu chèo Ca sỹ trên sân khấu ca nhạc Nhân vật trong sân khấu rối nước Diễn viên trên sân khấu kịch Diễn viên trên sân khấu tuồng Diễn viên múa -Trong phần hướng dẫn học sinh cách thực hiện, tôi đã làm một mô hình sân khấu bằng các vật liệu đơn giản, chụp lại từng bước để minh họa các bước tạo mô hình. Đồng thời, tôi sưu tầm các hình ảnh sân khấu 3D, sản phẩm về nhân vật được tạo hình bằng các vật liệu khác nhau để học sinh quan sát, qua đó các em có thể thực hiện việc tạo hình một cách dễ dàng. 13
6. Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật lớp 5 ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện Hình minh họa các bước thực hiện mô hình sân khấu Nhân vật được taọ hình bằng bìa Nhân vật được tạo hình bằng dây thép 15
7. Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật lớp 5 ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện các em ngồi theo nhóm trên mặt bàn. Một số nhóm còn lại được tôi bố trí ngồi ở phần bục giảng và hành lang của lớp học. Hoặc cũng có thể cho học sinh ra thực hành ngoài sân trường. - Thực hành với vật liệu tìm được không tránh khỏi việc vương vãi rác bừa bãi ra lớp học, tôi cho học sinh tự làm thùng rác của nhóm và cho các nhóm trưởng chấm chéo vệ sinh của mỗi nhóm. - Học sinh thực hành theo nhóm rất ồn ào, mất trật tự, để giải quyết vấn đề này tôi tổ chức thi đua về kỷ luật giữa các nhóm. - Lưu giữ sản phẩm sau mỗi giờ học là một việc rất khó vì sản phẩm 3D cồng kềnh, chiếm nhiều vị trí cất giữ. Nếu tủ chật, hết chỗ lưu giữ thì phân công cho nhóm trưởng cất giữ (Nhóm trưởng thường có trách nhiệm cao hơn các thành viên khác), phối hợp với phụ huynh học sinh nhắc nhở con em mang sản phẩm đến trường khi có giờ học mĩ thuật bằng sổ liên lạc điện tử. 3.4. Hệ thống câu hỏi gợi trí tưởng tượng và năng lực sáng tạo. Hệ thống câu hỏi phải phù hợp, từ câu hỏi dẫn dắt đến câu hỏi khai thác nội dung bài. Chú trọng những câu hỏi khơi gợi trí sáng tạo của học sinh. Ở phần khởi động tôi đã sử dụng sơ đồ tư duy để khai thác nội dung bài dạy. Việc sử dụng sơ đồ tư duy giúp học sinh phát hiện kiến thức từ khái quát đến chi tiết. Kiến thức liên quan đến nội dung bài dạy được chính các em xây dựng lên dựa trên các trải nghiệm của bản thân. Mở đầu, tôi đưa ra hình ảnh một sân khấu và yêu cầu HS tìm các hình ảnh có liên quan đến sân khấu. (Cũng có thể sử dụng hình ảnh diễn viên để khai thác các nội dung này) Các em đã tìm ra các hình ảnh sau: + Diễn viên: Ca sỹ, vũ công, diễn viên kịch nói, diễn viên chèo, diễn viên tuồng, rối, + Trang phục: Áo dài truyền thống, váy, áo tứ thân, Các trang phục của các diễn viên trên các loại hình sân khấu khác nhau. + Đạo cụ: Nhạc cụ, quạt, hoa, dải lụa, quạt, nón, + Sân khấu: Sân khấu ngoài trời, sân khấu trong nhà. Phông nền có chữ và hình trang trí, rèm sân khấu, loa, micro, đèn sân khấu, nhạc cụ, Như vậy các em đã có một kiến thức khái quát về sân khấu. - Dựa vào mục tiêu trọng tâm của tiết học thứ 1 và tiết học thứ 2 tôi nêu những câu hỏi nhằm giúp học sinh nắm được hình dạng, cấu trúc và cách trang trí sân khấu. Để khai thác trí lực cho học sinh tôi chưa cho học sinh xem các hình ảnh về sân khấu mà nêu câu hỏi nhằm phát triển trí tưởng tượng cho các em: + Sân khấu dùng để làm gì? 17
8. Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật lớp 5 ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện + Các nhân vật trên sân khấu là những ai? Họ đang sinh sống và học tập ở đâu? Họ có thói quen và sở thích gì? + Họ đang tham gia sự kiện gì? Chương trình gì? + Buổi biểu diễn được tổ chức ở đâu? Vào lúc nào? + Chương trình, sự kiện được tổ chức để nhằm mục đích gì? Có ý nghĩa gì? + Các nhân vật trên sân khấu đang biểu diễn tiết mục gì? Tiết mục đó muốn truyền tải thông điệp gì? - Để học sinh nhận xét được sản phẩm của mình/của bạn, tôi đưa ra các câu hỏi sau: + Sản phẩm sân khấu của bạn thuộc loại hình sân khấu nào? + Em có nhận xét gì mô hình sân khấu của bạn? + Mô hình sân khấu có chắc chắn không? + Các bộ phận của mô hình sân khấu có cân đối không? + Em thích và không thích nhất phần nào trên sản phẩm? Vì sao? + Tỷ lệ giữa nhân vật và sân khấu được thể hiện như thế nào? + Em có muốn sắp xếp lại các nhân vật không? Vì sao? + Sản phẩm nào sáng tạo nhất? Vì sao? 3.5. Lên kế hoạch cho hoạt động thực hành. - Hình thức tạo hình, chất liệu tạo hình chính là môi trường phong phú để HS sáng tạo. Để học sinh được phát huy sở trường của mình, tôi gợi ý học sinh thảo luận để được lựa chọn hình thức và chất liệu tạo hình theo ý thích. - Hướng dẫn, gợi ý các kỹ thuật tạo hình cho học sinh: Cách tạo mô hình sân khấu + Lựa chọn vật liệu phù hợp để tạo mô hình sân khấu, các đồ vật trên sân khấu và các nhân vật. + Tạo mô hình sân khấu bằng cách tạo các hình khối và mảng. + Gắn kết các hình khối bằng keo, băng dính Cách trang trí sân khấu + Chọn tên cho chương trình và chọn kiểu chữ rồi viết vào vị trí trung tâm của phông nền. Trang trí thêm bằng các hình hoa, lá, con vật, + Vẽ màu, kết hợp với vải, ren và vật liệu khác, Cách tạo hình nhân vật + Chọn vật liệu phù hợp theo ý thích (Nặn, vẽ lên bìa rồi cắt rời hình ra khỏi tờ bìa, uốn hình người bằng dây thép rồi bồi giấy, ) 19
9. Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật lớp 5 ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện GIÁO ÁN MINH HỌA Chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện – Lớp 5 Tiết 1. Tạo mô hình sân khấu I/ Mục Tiêu: 1.Kiến thức: + Học sinh hiểu được sự đa dạng của sân khấu. + Học sinh hiểu được đặc điểm, cấu trúc của sân khấu. 2.Kỹ năng: + Tạo được mô hình sân khấu bằng các vật liệu tìm được. + Biết nhận xét sản phẩm mô hình sân khấu. 3.Thái độ: + Yêu thích môn học + Có ý thức tham gia hoạt động nhóm II/ Chuẩn bị đồ dùng. -Thầy: Sản phẩm trang trí của HS. -Trò: Giấy, màu, vật liệu khác, SP của tiết học trước, III/ Hoạt động dạy và học TG Nội dung kiến Hoạt động của thầy Hoạt động của trò thức 3’ HĐ1: Khởi -Yêu cầu HS quan sát hình ảnh HS quan sát hình ảnh động sân khấu. -HS nêu ý kiến -Yêu cầu HS tìm các hình ảnh liên quan đến sân khấu + Diễn viên, + Nhạc cụ, loa , đèn +Phông nền + HĐ 2. Nội dung chính: 7’ 2.1.Tìm hiểu HĐ1. Tìm hiểu - Nêu câu hỏi. -HS trả lời về sân khấu. 21
10. Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật lớp 5 ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện liệu gì? Bằng cách nào? -Yêu cầu HS trình bày. - Yêu cầu HS quan sát một số - Quan sát các hình mô hình sân khấu để nhận biết ảnh rõ hơn về chất liệu và cách thực hiện -Tóm tắt cách thực hiện: - Lắng nghe + Tạo các chất liệu thành mảng, khối + Gắn kết thành các bộ phận như sàn, mái, bậc thang -Yêu cầu HS nêu lại cách thực - HS nêu lại cách thực hiện hiện. HĐ3.Thực 20’ hành MT:HS tạo - Yêu cầu HS tạo mô hình sân - HS thực hành nhóm. hình được mô khấu. hình sân khấu 3D - Hướng dẫn và giúp đỡ học sinh trong suốt quá trình thực hành. - Nhắc nhở học sinh tạo hình các bộ phận của sân khấu có tỷ lệ cân đối với nhau. HĐ4. Nhận - Gợi ý học sinh nhận xét sản - Nhận xét sản phẩm 3’ xét phẩm: của nhóm mình/nhóm MT: HS biết + Mô hình sân khấu có chắc bạn. cách nhận xét chắn không? theo các tiêu 23
11. Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật lớp 5 ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện 4. Hiệu quả Sau khi áp dụng một số biện pháp vào dạy học ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện tôi đã thu được kết quả ngoài sự mong đợi, đạt được hơn cả mục tiêu đặt ra: - Các năng lực sáng tạo mĩ thuật, năng lực phân tích và diễn giải, năng lực giao tiếp và đánh giá, năng lực trải nghiệm, năng lực biểu đạt của các em học sinh được phát triển qua các hoạt động học tập của chủ đề và hy vọng sẽ phát triển hơn nữa trong cả quá trình học tập. - Hầu hết các sản phẩm đều rất đẹp mắt, thể hiện được sự sáng tạo. Một số sản phẩm đã thể hiện được sự nổi trội, độc đáo riêng của nhóm mình. - Học sinh tích cực phát biểu xây dựng bài, tích cực tham gia hoạt động nhóm, thể hiện được tình đoàn kết và giúp đỡ nhau trong học tập. - Học sinh biết phân tích về các yếu tố mĩ thuật của sản phẩm và biết đánh giá sản phẩm của mình/của bạn. - Học sinh hứng thú tham gia xây dựng câu chuyện cho sản phẩm nhóm. Nhiều em đã mạnh dạn xung phong giới thiệu sản phẩm Sau đây là số liệu khảo sát dựa trên kết quả học tập của học sinh lớp 5D và lớp 5E cuối năm học 2016 – 2017 Lớp chưa áp dụng Lớp có áp dụng Lớp SS SP sáng HĐ nhóm GT SP tốt Lớp SS SP sáng HĐ nhóm GT SP tốt tạo tích cực tạo tích cực 5D 52 13hs- 20hs- 15hs- 5E 55 30hs- 45hs- 81,8% 25hs- 25% 38,4% 28,8% 54,5% 45,4% Sau đây là một số sản phẩm sân khấu tiêu biểu của chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện của học sinh lớp 5, trong năm học 2016 – 2017 . 25
12. Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật lớp 5 ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện 27
13. Một số biện pháp dạy học hiệu quả môn Mĩ thuật lớp 5 ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện + Tôn trọng nhân cách học sinh, luôn tạo không khí thoải mái, vui vẻ, giao tiếp giữa thầy với trò, trò với trò cởi mở, thân thiện. + Đặc biệt, người thầy phải có lòng say mê nghề nghiệp, tận tâm với nghề. Trên đây là sáng kiến kinh nghiệm tôi đã áp dụng vào dạy học mĩ thuật cho học sinh lớp 5 ở chủ đề Sân khấu và sáng tác câu chuyện và bước đầu đã đạt được kết quả nhất định. Tôi rất mong nhận được sự góp ý của các cấp quản lý và bạn bè đồng nghiệp để sáng kiến được hoàn thiện và áp dụng có hiệu quả hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! 29