Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp dạy phép chia số tự nhiên Lớp 4

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp dạy phép chia số tự nhiên Lớp 4

1. Một số biện pháp dạy phép chia số tự nhiên lớp 4 r1 là số dư của thương: 9 r2 là số dư của chia: 9 r3 là số dư của (r1 x r2 + R) : 9 (r là số dư của phép tính chia) r4 là số dư của bị chia: 9 * Nếu r3 = r4 thì phép tính này đúng. Để thực hiện tốt các bước trên, giáo viên cũng cần chú ý tới việc sử dụng ngôn ngữ “toán học”. Giáo viên phải kết hợp ngôn ngữ thông thường gần gũi với học sinh; vừa tiếp cận, làm quen và sử dụng các ký hiệu, các thuật ngữ toán học. Với phép tính chia phải hiểu rõ ý nghĩa, tên gọi của từng thành phần: số bị chia? Số chia? Thương số? Số dư và thử lại? 5
2. Một số biện pháp dạy phép chia số tự nhiên lớp 4 546’9 105 Thử lại 0219 52 (dư 9) 52 x 105 + 9 = 5469 009 Hoặc7 6 6 6 Ta có: 6 = 6. Vậy phép tính làm đúng. + Học sinh làm phép tính trên sai như sau: a) 546’9 105 b) 5469 105 0869 407 0219 51 009 114 - Học sinh a nhẩm thương sai, nhân sai, trừ sai dẫn đến kết quả sai (thừa thương) số dư sai. - Học sinh b nhẩm thương sai (219 chia cho 105 được 1 dư 114 là sai) vì số dư 114 > số chia (105). -VD3: Tính 58023 : 67 + Làm đúng tính như sau: 58023 67 Thử lại: 442 866 (dư 1) 866 x 67 + 1 = 58023 403 Hoặc 2 01 0 0 4 Ta có: 0 = 0. Vậy phép tính làm đúng. + Học sinh làm phép tính trên sai như sau: a) 580’2’3 67 b) 580’2’3 67 111 2 72 442 814 1246 25 3 0 5 7
3. Một số biện pháp dạy phép chia số tự nhiên lớp 4 chia vừa lấy) chia cho hàng chục của số chia được mấy lần. Ví dụ: 58023 chia cho 67; trong bước chia đầu ta lấy 589 chia cho 67 thì tôi hướng dẫn học sinh nhẩm 58 chia cho 6 được 9 dư 4. Nhưng khắc sâu cho học sinh thấy: Nếu lấy thương là 9 thì 9 nhân 7 bằng 63; viết 3 nhớ 6; 9 nhân 6 bằng 54 thêm 6 thành 60 (60 > 58). Vậy thương thứ nhất (580 chia cho 67) ta chỉ có thể chọn là 8. + Khi chia số tự nhiên có nhiều chữ số cho số tự nhiên có 3 chữ số: * Trường hợp lấy 3 chữ số đầu của số bị chia đủ cho số chia, như ví dụ 2 (5469 chia cho 105). Tôi hướng dẫn học sinh như sách giáo khoa. * Trường hợp phải lấy 4 chữ số đầu tiên của số bị chia mới đủ để chia cho số chia. Ví dụ: phép tính 13568 chia cho 255. Tôi hướng dẫn học sinh thực hiện bước chia thứ nhất như sau: để chia 1356 chia cho 255 thì nhẩm 135 chia cho 25 được 5 lần vì 5 nhân 25 bằng 125 (125 8). Vậy ta chọn thương thứ 2 là 3; vì 3 nhân 255 bằng 765 (765 nhỏ hơn 818 là 53 đơn vị (53 số bị chia thì phảI nhẩm lại thương) rồi mới tiếp tục chia các bước chia tiếp theo. + Yêu cầu học sinh thử lại kết quả, khẳng định kết quả đúng. + Tổ chức học sinh kiểm tra chéo cho nhau, phát hiện những sai sót của bạn; giúp bạn thấy được sai sót và điều chỉnh lại cho đúng. 9
4. Một số biện pháp dạy phép chia số tự nhiên lớp 4 đặt tính thông thường ở chỗ tư duy trừ nhẩm ở trong óc, phải biết “mượn” hàng đơn vị cao hơn để “số bị trừ” (tức là số bị chia lấy để chia) sao cho vừa đủ để trừ được cho “số trừ” (tức là tích của thương với số chia) ở từng hàng đơn vị. Chẳng hạn: 8 x 4 = 32;“số bị trừ” là 0 hoặc 1, thì phải “mượn” 4 chục và nhớ 4. Nhưng nếu “số bị trừ” là các số từ 2 đến 9 thì ta chỉ cần “mượn” 3 chục và nhớ 3. Ví dụ khác: 5 x 6 = 30; “số bị trừ” từ 0 đến 9 ta chỉ cần “mượn” 3 chục và nhớ 3 mà không cần phải “mượn” tới 4 chục. + Yêu cầu học sinh thử lại khẳng định kết quả đúng và chấm chữa bài chéo cho nhau. Giúp bạn tự làm lại phép tính đúng. III. Trường hợp 3: Xác định số dư sai. 1. Những ví dụ sai điển hình: + Trường hợp xác định số dư sai do tính toán sai (trừ sai) như VD1b trường hợp 1; VDb trường hợp 2. + Trường hợp xác định số dư sai do không hiểu được giá trị của số dư ở hàng đơn vị nào? a) 67’4’300 640 b) 4’7’ ’9’8’0 400 3 4 3 1053 (dư 38) 0 7 9 119 (dư 38) 2 3 0 3 9 8 3 8 3 8 0 2 học sinh trên làm đúng, nhưng xác định số dư sai. 2. Nguyên nhân và giải pháp khắc phục: - Những sai sót ở trường hợp thứ 3 này do 2 nguyên nhân cơ bản sau: + Do nhân sai, trừ sai nên có số dư sai. + Do không hiểu số dư này có giá trị là bao nhiêu, mà thường qui tất về hàng đơn vị. - Vì vậy hướng khắc phục là: Qua việc luyện tập tong phép tính cụ thể khắc sâu cho học sinh thấy được: “số dư ở hàng đơn vị nào thì mang giá trị của hàng đơn vị đó”. 11
5. Một số biện pháp dạy phép chia số tự nhiên lớp 4 - Học sinh a sai do láy tiếp số dư (38) đem chia cho số chia (64) dẫn đến thương sai (thừa chữ số 0 tận cùng). - Học sinh b sai do lấy thứ 2 là 39 chia tiếp cho 40 được 0 ở thương sau đó mới hạ 8 ở hàng chục xuống để chia tiếp, dẫn đến thương sai (thừa chữ số 0) - Sai do thiếu chữ 0 ở thương: + Ví dụ: a) 674300 : 640 b) 7230 : 241 + Phép tính làm đúng như sau: (Ví dụ a theo phép tính đúng như trên. VDb: 723’0’ 241 Thử lại: 000 0 30 30 x 241 – 7230 0 Hoặc: 7230 ; 30 = 241 + Học sinh làm phép tính sai như sau: a) 67’4’3’00 640 b) 723’0 241 03 4 3 153 000 3 0 2 3 0 0 3 8 - Học sinh a bỏ bước chia thứ hai 34 : 64 được 0 ; đã không viết 0 ở thương dẫn đến thương sai (thiếu số 0 ở thương). - Học sinh b bỏ bước chia thứ hai 0 chia cho 241 được 0 dẫn đến thương thiếu số 0 ở tận cùng. 2. Nguyên nhân và giải pháp khắc phục: * Nguyên nhân: - Do học sinh không nắm chắc các trường hợp chia có chữ số 0 ở thương (như SGK đã trình bày) dẫn đến thiếu chữ 0 ở thương. - Trong quá trình chia không nắm chắc được trình tự: Mỗi hàng đơn vị trong số bị chia chỉ được một lần cho số chia và mỗi lần “hạ” phải “hạ” xuống bên phải số dư rồi mới chia nên đã ngộ nhận lấy số dư đem chia cho số chia dẫn đến thừa chữ số 0 ở thương. 13
6. Một số biện pháp dạy phép chia số tự nhiên lớp 4 qua mấy bước chia, và mỗi bước ta lại có một chữ số ở thương ta sẽ xác định được ngay thương có mấy chữ số; và khi nào phép chia sẽ dừng lại. Chẳng hạn: + Chia 5469 cho 105; sau khi lấy 546 chia cho 105, còn một hàng đơn vị (số 9). Vậy ta phải tiến hành qua 2 bước chia và thương sẽ có 2 chữ số. + Chia 6743 cho 64; sau khi lấy 67 chia cho 64, còn 2 hàng đơn vị (số 43). Vậy ta phải tiến hành qua 3 bước chia và thương sẽ có 3 chữ số. Mặt khác tôi khắc sâu cho học sinh cách chia và trình tự chia: mỗi hàng đơn vị chỉ được chia cho số chia một lần trong quá trình chia. Vì vậy sau từng bước chia, khi làm được số dư; muốn chia tiếp ta phải hạ 1 hàng đơn vị tiếp theo bên tay phải xuống bên phải số dư ở hàng đơn vị nào phải thẳng cột với hàng đơn vị đó; và khi “hạ” từng hàng đơn vị xuống bên phải số dư cũng phải đặt thẳng cột với từng hàng đơn vị đó. Cuối cùng tôi yêu cầu học sinh thử lại, khẳng định kết quả đúng; chấm chữa bài cho bạn, chỉ cho bạn sai sót, hướng dẫn bạn tự giải lại cho đúng. Tóm lại: Qua phân tích những sai sót của học sinh lớp 4 nói chung (và học sinh lớp 4 do tôi phụ trách nói riêng) khi làm tính chia số tự nhiên, tôi rút ra một nguyên nhân dẫn đến 5 sai sót trên như sau: - Học sinh không nắm được bản chất, ý nghĩa các thành phần trong phép chia; không xác định được thương có máy chữ số. - Học sinh không thuộc (hoặc thuộc vẹt) bảng cửu chương, kỹ năng thực hành, chia trong bảng kém. - Học sinh không biết trừ nhẩm có nhớ trong quá trình làm tính chia bỏ qua bước trừ trung gian. - Học sinh không nắm được cách chia và trình tự chia. Sau lần chia thứ nhất thì mỗi hàng đơn vị chỉ được “hạ” một lần trong quá trình chia; và sau mỗi lần chia ấy ta được một chữ số ở thương. 15
7. Một số biện pháp dạy phép chia số tự nhiên lớp 4 2. Hướng dẫn học sinh biết chấm bài cho bạn, phát hiện những sai sót của bạn, phân tích nguyên nhân, vạch hướng sửa lại đúng giúp bạn tự giải lại đúng; giáo viên theo dõi đánh giá kết quả, động viên kịp thời từng cố gắng (dù là nhỏ) của các em. 3. Ra thêm bài tập, tổ chức các buổi ngoại khóa và các buổi sinh hoạt tập thể có nội dung về tính chia số tự nhiên với những dạng bài tập “Tìm dấu*”; “đố vui”; “ai là người giải nhanh nhất” hoặc: Đ ghi đúng, S ghi sai; kết hợp với các trò chơi có liên quan đến toán chia để học sinh hứng thú học tập, các yêu thích bộ môn. 4. Kết hợp với phụ huynh học sinh và các tổ chức đoàn thể ở địa phương có kế hoạch quản lý việc học tập ở nhà của học sinh. Hàng tháng có thông tin 2 chiều với phụ huynh học sinh để động viên từng tiến bộ (dù là nhỏ) của học sinh. 5. Cuối cùng tôi hệ thống lại những sai sót có tính chất đại trà để khắc sâu kiến thức và nâng cao kỹ năng thực hành làm tịnh chia cho học sinh. Với những việc làm trên đây, tôi đã và đang vận dụng với học sinh lớp 4 ở trường tiểu học. 6. Kết quả: Tõ nh÷ng biÖn ph¸p mµ t«i ®· vËn dông nh­ trªn, ngay b¶n th©n t«i còng thÊy høng thó víi nh÷ng tiÕt to¸n h¬n nhÊt lµ nh÷ng tiÕt d¹y phÐp chia. VÒ phÝa häc sinh c¸c em ®· kh«ng cßn sî phÐp tÝnh chia n÷a. C¸c em lµm bµi nhanh h¬n, giê häc tÝnh chia hµo høng h¬n. KÕt qu¶ chÊm ®iÓm bµi häc sinh lµm trong tiÕt LuyÖn tËp chia cho sè cã hai ch÷ sè vµ ba ch÷ sè (TiÕt 76, TiÕt 81) nh­ sau: Tæng sè bµi: 52 Hoàn thành tèt Hoµn thµnh Ch­a hoµn thµnh TiÕt 76 20 20 12 TiÕt 81 22 20 10 17
8. Một số biện pháp dạy phép chia số tự nhiên lớp 4 D. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ: Chia số có nhiều chữ số cho số có 2; 3 chữ số là phần khó nhất đối với học sinh lớp 4. Nếu học sinh làm tốt phần này sẽ là tiền đề giúp các em học tốt các dạng toán về số thập phân ở lớp 5. Để học sinh học tốt phép chia số tự nhiên thì mỗi người giáo viên cần kiên trì, sát sao với các em nhất là học sinh yếu. Giáo viên cần lường trước mọi sai sót học sinh hay mắc phải, hay lầm lẫn để gợi mở giúp học sinh nhận ra điểm sai và tự sửa chữa. Đặc biệt để phần thực hiện tính chia số tự nhiên của học sinh trở thành kỹ năng, kỹ xảo thì học sinh cần được luyện tập nhiều với các dạng bài khác nhau. Bằng kinh nghiệm của mình giáo viên cần hướng dẫn học sinh linh hoạt trong cách ước lượng thương. Trên đây là một vài biện pháp mà tôi đã áp dụng thành công để hướng dẫn học sinh thực hiện tốt Phép tính chia số tự nhiên. Tuy bước đầu đã thu được kết quả nhưng tôi thấy bản thân mình vẫn phải học hỏi thêm bạn bè đồng nghiệp, tiếp thu sự hướng dẫn của các cấp lãnh đạo để công việc giảng dạy có hiệu quả cao hơn. Tôi rất mong nhận được sự góp ý chân thành của lãnh đạo các cấp, của bạn bè đồng nghiệp giúp đỡ tôi hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 18 tháng 3 năm 2016 T«i xin cam ®oan ®©y lµ s¸ng kiÕn kinh nghiÖm do m×nh viÕt kh«ng sao chÐp néi dung cña ng­êi kh¸c 19