Sáng kiến kinh nghiệm Đổi mới phương pháp dạy học các yếu tố thống kê ở Lớp 3

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Đổi mới phương pháp dạy học các yếu tố thống kê ở Lớp 3

1. Đại mại phương pháp dạy hạc các yạu tạ thạng kê ạ lạp 3 CHƯƠNG II THỰC TRẠNG NGHIÊN CỨU 1. Thực trạng dạy học các yếu tố thống kê ở lớp 3 Như chúng ta đã biết, phương pháp dạy học phải đáp ứng yêu cầu của mục đích dạy học và liên quan mật thiết với nội dung dạy học. Những đặc điểm của nội dung dạy học quy định cách thức và phương pháp tổ chức các hoạt động dạy học. Mặt khác, về mặt kiến thức, trọng tâm của toán tiểu học được xác định là số học trên tập hợp số tự nhiên, phân số, số thập phân, các đại lượng cơ bản; một số yếu tố hình học; cùng những ứng dụng thiết thực của chúng trong thực hành tính toán, đo lường, giải bài toán có lời văn; với sự kết hợp trong thực hành và ở dạng đơn giản của một số yếu tố thống kê. Về mặt kĩ năng, chúng được hình thành chủ yếu bằng hành động thực hành, luyện tập (giải một hệ thống các bài toán, kể cả các bài toán có lời văn). Ngoài ra, trong quá trình dạy học toán phải góp phần thiết thực giúp học sinh kiểm tra và tự khẳng định những tiến bộ của mình; đồng thời gắn bó hỗ trợ lẫn nhau đối với việc học các môn học khác. Việc dạy học yếu tố thống kê trong môn Toán ở lớp 3 thực chất là dạy học một số nội dung quen thuộc trong số học và đo lường theo tinh thần và tư tưởng của “thống kê” mà thôi, chưa đòi hỏi học sinh phải có nhận thức đầy đủ về việc nghiên cứu các hiện tượng ngẫu nhiên để phát hiện ra quy luật hoạt động của các hiện tượng. 2. Mục tiêu dạy học các yếu tố thống kê ở lớp 3: - Giúp học sinh làm quen với một số tri thức chứa đựng các yếu tố thống kê (như dãy số liệu, bảng thống kê số liệu) từ đó tạo cơ sở để học sinh bước đầu có biểu tượng trực quan về “Thống kê” - Góp phần chuẩn bị, rèn luyện và củng cố một số kĩ năng thống kê thường thức, phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh tiểu học như : + Kĩ năng đọc và phân tích một dãy số liệu + Kĩ năng đọc và nhận xét một số đặc điểm đơn giản của một bảng số liệu. Biết ứng dụng từ bảng thống kê để tìm số liệu; tập sắp xếp lại số liệu của bảng theo mục đích, yêu cầu cho trước. + Kĩ năng viết thống kê các số liệu đơn giản - Góp phần rèn luyện “tư duy thống kê”; rèn luyện tính ham hiểu biết, yêu khoa học, phong cách làm việc khoa học, tỉ mỉ và kiên trì; rèn luyện ý thức vận dụng kiến thức “thống kê” vào các môn học khác và vào cuộc sống. 6
2. Đại mại phương pháp dạy hạc các yạu tạ thạng kê ạ lạp 3 Ví dụ: Giới thiệu bảng kê số đo chiều cao của một nhóm học sinh và yêu cầu học sinh đọc bảng theo mẫu : Tên Chiều cao Thành 1m 34cm Vinh 1m 59cm Nhật 1m 29cm Châu 1m 29cm Thư 1m 32cm Mẫu: Thành cao một mét ba mươi tư xăng-ti-mét. d. Thành lập bảng số liệu đơn giản Ví dụ 1 (Toán 3, tr.138): Số thóc gia đình chị Út thu hoạch được trong 3 năm như sau: Năm 2001: 4200kg Năm 2002: 3500kg Năm 2003: 5400kg Hãy điền số liệu thích hợp vào ô trống trong bảng sau: Năm 2001 2002 2003 Số thóc Ví dụ 2: Ở một huyện, số gia đình có 3 người là 4424 gia đình, có 4 người là 7242 gia đình, có 5 người là 5743 gia đình, có 6 người là 3843 gia đình. a) Hãy lập bảng thống kê số gia đình có từ 3 đến 6 người của huyện trên theo mẫu sau: Số người Số gia đình b) Số gia đình có 5 người nhiều hơn số gia đình có 6 người là bao nhiêu? Ví dụ 3: Thống kê số cây cam và số cây quýt trồng được ở một nông trại như sau: Năm 2014: có 1495 cây cam; 1764 cây quýt Năm 2015: có 1372 cây cam; 1695 cây quýt Năm 2016: có 1240 cây cam; 1585 cây quýt Em hãy điền số cây vào ô trống ở bảng thống kê sau: 8
3. Đại mại phương pháp dạy hạc các yạu tạ thạng kê ạ lạp 3 Ở toán 3, học sinh được làm quen với thống kê số liệu. Biết xử lý số liệu ở mức độ đơn giản, lập dãy số liệu, nắm được những khái niệm cơ bản của bảng số liệu thống kê ( hàng , cột), biết cách đọc, viết số liệu của một bảng, biết cách phân tích số liệu của một bảng. Yêu cầu về đọc bảng nói chung chỉ ở mức độ yêu cầu trả lời những câu hỏi đơn giản nhằm rút ra những nhận xét trực tiếp, thấy ngay khi nhìn vào bảng, như cột thứ hai cho ta những số liệu nào, số nào là số lớn nhất Nội dung dạy học các yếu tố thống kê chủ yếu được tích hợp trong nội dung dạy số học và đo lường. Qua đó học sinh sẽ vừa củng cố được kiến thức số học và đo lường đã biết, vừa bồi dưỡng khả năng áp dụng kiến thức thống kê vào các trường hợp thực tiễn đơn giản. Nội dung dạy học các yếu tố thống kê được thể hiện trong mối liên hệ gắn bó với thực tiễn sinh hoạt, đời sống và phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh. Dữ liệu thực tế được sử dụng để xây dựng các bài tập mang ý nghĩa và ứng dụng của kiến thức thống kê thường gồm 3 dạng: Dữ liệu liên quan đến gia đình, nhà trường, xã hội (số con trong một gia đình, kết quả học tập của một lớp, số học sinh đạt giải trong một kì thi, trồng cây gây rừng, ) Dữ liệu liên quan đến các yếu tố thể chất của học sinh (chiều cao, cân nặng ) Dữ liệu liên quan đến sở thích của cá nhân học sinh (các bài hát, các đội bóng yêu thích ) 4. Các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học các yếu tố thống kê ở lớp 3 Một trong những điều kiện để đạt được mục đích dạy học là giáo viên cần nắm vững cấu trúc và mức độ nội dung cũng như phương pháp tổ chức các hoạt động học tập của học sinh. Cần kết hợp một cách hợp lí và linh hoạt các phương pháp dạy học khác nhau (truyền thống và hiện đại) sao cho vừa đạt được mục tiêu dạy học vừa phù hợp với đối tượng và điều kiện thực tiễn. Tăng cường định hướng tích hợp: Nội dung dạy học các yếu tố thống kê chủ yếu được tích hợp trong nội dung dạy học số học và đo lường. Giáo viên cần phân tích, khai thác những bài tập số học và đo lường mang ý nghĩa thống kê hoặc chứa đựng các yếu tố thống kê để giúp học sinh hình thành biểu tượng trực quan về thống kê và bước đầu rèn luyện kĩ năng thống kê (thu thập, ghi chép, phân tích và xử lý số liệu). Qua đó, học sinh sẽ vừa củng cố được kiến thức số học và đo lường đã biết, vừa bồi dưỡng khả năng áp dụng kiến thức thống kê vào các trường hợp thực tiễn đơn giản. 10
4. Đại mại phương pháp dạy hạc các yạu tạ thạng kê ạ lạp 3 CHƯƠNG III MÔ TẢ GIỜ DẠY THỰC NGHIỆM MÔN: TOÁN 1. Mục đích thực nghiệm Xuất phát từ mục đích nghiên cứu của đề tài là áp dụng dạy học tích cực các yếu tố thống kê toán 3 trong chương trình tiểu học mới. Từ những đề xuất đã nêu ra, tôi đã tiến hành thực nghiệm để kiểm tra đánh giá tính khả thi của đề tài, sự hiệu quả của phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, cũng như giúp học sinh học các yếu tố thống kê tốt hơn. 2. Nội dung thực nghiệm, thời gian và địa điểm thực nghiệm - Bài dạy: Làm quen với thống kê số liệu Lớp dạy: 3A4 - Tiết 1, ngày 9/3/2017 Lớp dạy: 3A5 - Tiết 3, ngày 9/3/2017 Lớp dạy: 3A6 - Tiết 5, ngày 9/3/2017 3. Mô tả, đánh giá thực nghiệm Trong tiết dạy thực nghiệm bài “Làm quen với thông kê số liệu”, tôi đã áp dụng các hình thức tổ chức dạy học và các phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm trong quá trình dạy học. - Các hình thức tổ chức dạy học đã áp dụng: dạy học theo lớp, dạy học theo nhóm, dạy học cá nhân. - Các phương pháp dạy học: phương pháp trực quan, phương pháp vấn đáp gợi mở, phương pháp thực hành - luyện tập. 4. Giáo án chi tiết cho giờ dạy thực nghiệm KẾ HOẠCH GIẢNG DẠY MÔN: TOÁN Tiết 127: Làm quen với thống kê số liệu I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: Bước đầu làm quen với dãy số liệu. 12
5. Đại mại phương pháp dạy hạc các yạu tạ thạng kê ạ lạp 3 - Bạn nào cao (thấp) nhất? số liệu. nháp. - Phong cao hơn Minh bao nhiêu - 2 học sinh trả lời cm? - 1 học sinh trả lời - Những bạn nào cao hơn bạn - 1 học sinh trả lời Anh? - 1 học sinh trả lời - Ngân cao hơn những bạn nào? c. Luyện tập: * Mục tiêu: Giúp học sinh biết vận dụng vào làm bài * Bài 1: Dựa vào dãy số liệu, - Giáo viên hỏi hãy trả lời câu hỏi - 1 học sinh trả lời -Yêu cầu học sinh - 1 học sinh trả lời Yêu cầu học sinh sắp xếp tên các trao đổi nhóm đôi. - Học sinh thảo bạn học sinh trong dãy số liệu - Giáo viên nêu yêu luận theo chiều cao từ cao đến thấp; cầu - Giáo viên nhận - Các học sinh thấp đến cao. xét khác nhận xét * Bài 2: Dãy các ngày chủ nhật - Giáo viên yêu cầu của tháng là 2 năm 2004 là: 1, 8, học sinh tự suy nghĩ 15, 22, 29. trả lời câu hỏi Sau đó Nhìn vào dãy trả lời câu hỏi lần lượt đặt từng câu (Làm vào tiết Hướng dẫn học) hỏi cho học sinh trả lời. - Chỉ định học sinh bất kỳ trong lớp trả lời * Bài 3: Quan sát số kilôgam - Yêu cầu học sinh gạo trong mỗi bao trả lời câu hỏi quan sát hình minh - Học sinh quan + Bao gạo nào nặng nhất trong 5 hoạ bài toán. sát hình vẽ. bao? - Đọc số kg gạo ghi + Bao gạo nào nhẹ nhất trong 5 trên từng bao. - 1 học sinh đọc. bao? - Nhận xét bài làm - 1 học sinh lên + Bao 1 nhiều hơn bao 4 mấy của học sinh trên bảng kilogam? bảng và yêu cầu mỗi - Dưới lớp làm học sinh trả lời thêm vào vở các câu hỏi. 14
6. Đại mại phương pháp dạy hạc các yạu tạ thạng kê ạ lạp 3 III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CHỦ YẾU Phương pháp hình thức Thời Nội dung các hoạt tổ chức các hoạt động dạy học tương ứng gian động dạy học chủ yếu Hoạt động của thầy Hoạt động của trò 5’ A. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra bài 1, 2 - 2 học sinh trả lời. (tr135) - Nhận xét. 30’ B. Bài mới: 1. Giới thiệu bài: - Giáo viên giới thiệu - Học sinh ghi tên bài. bài. 2. Làm quen với thống kê số liệu 10’ a. Hình thành bảng số - Cho học sinh quan sát liệu bảng thống kê thứ nhất - Bảng số liệu có những - Tên các gia đình nội dung gì? và số con tương ứng của mỗi gia đình - Bảng này có mấy cột, - Bảng có 4 cột và 2 mấy hàng? hàng - Hàng thứ nhất của - Tên các gia đình. bảng cho biết điều gì? - Hàng thứ hai cho biết - Số con của các gia điều gì? đình. - Giới thiệu: Đây là - Giáo viên giới thiệu bảng thống kê số con của ba gia đình. Bảng này gồm có 4 cột và 2 hàng. Hàng thứ nhất nêu tên của các gia đình được thống kê, hàng thứ hai nêu số con tương ứng của các gia đình có tên trong hàng thứ nhất. b. Đọc bảng số liệu - Bảng thống kê số con - 3 gia đình: gia của mấy gia đình? đình cô Mai, cô Lan, cô Hồng. - Gia đình cô Mai có - 2 người con mấy người con? 16
7. Đại mại phương pháp dạy hạc các yạu tạ thạng kê ạ lạp 3 Phương pháp hình thức Thời Nội dung các hoạt tổ chức các hoạt động dạy học tương ứng gian động dạy học chủ yếu Hoạt động của thầy Hoạt động của trò - Hãy xếp các lớp theo nháp. số HS giỏi từ thấp đế - 71 học sinh được cao. khen toàn diện - Cả 4 lớp có bao nhiêu học sinh được khen toàn diện - Nhận xét. 10’ Bài 3 - Yêu cầu HS đọc bảng - HS đọc thầm. Mục tiêu: Nắm được số liệu thống kê. cấu tạo của bảng số - Bảng số liệu thống kê - Số mét vải của một liệu ( số hàng, số cột) về nội dung gì? cửa hàng đã bán và ý nghĩa của từng được trong ba tháng hàng, từng cột. Biết đầu năm. cách đọc và phân tích - Bảng số liệu có mấy - 4 cột và 3 hàng. số liệu của bảng cột và mấy hàng? - Hãy nêu nội dung của -Hàng trên cùng ghi từng hàng? tháng, hàng thứ hai ghi số mét vải trắng bán trong từng tháng, hàng thứ ba ghi số mét vải hoa bán trong từng tháng. - Tháng 2 cửa hàng bán - Tháng 2 cửa hàng được bao nhiêu mét vải bán được 1040m vải mỗi loại? trắng và 1140m vải hoa. - Giáo viên hướng dẫn - Theo dõi. HS : Muốn tìm số vải của tháng 2 cửa hàng đã bán, trước tiên ta tìm cột tháng hai trong bảng, sau đó dóng xuống hàng thứ hai là số mét vải trắng, hàng - 1 học sinh đọc. Cả thứ ba là số mét vải hoa. lớp đọc thầm. 18
8. Đại mại phương pháp dạy hạc các yạu tạ thạng kê ạ lạp 3 Như vậy, với cách làm trên tôi thấy học sinh nắm bài tương đối chắc chắn song còn những em chưa thật hiểu bài, tôi tin các em được làm quen với cách học ở những tiết sau. PHẦN KẾT LUẬN Từ thực tế và kết quả đã đạt được, bản thân tôi đã thấy rằng: Trong từng tiết học phải quán triệt mục tiêu và kỹ năng bài học để rèn luyện cho học sinh, đầu tư cho kế hoạch bài dạy một cách chu đáo, chuẩn bị phương tiện dạy học hợp lý có tính giáo dục cao. Dạy học mạch kiến thức yếu tố thống kê nói riêng là phải chú trọng việc luyện tập thực hành, tôn trọng ý kiến, khích lệ động viên các em, không làm thay, nói thay học sinh. Cần tổ chức cho lớp tham gia trò chơi học toán để tạo sự hứng thú học tập ở học sinh. Bằng hệ thống câu hỏi, giáo viên cần khắc sâu cho học sinh các khái niệm của dãy số liệu, kĩ năng xử lí các số liệu của dãy và cấu tạo của hai loại bảng số liệu (hai hàng và nhiều hàng) Ngay từ phần giới thiệu dãy số liệu, giáo viên cần nhấn mạnh để học sinh nắm được thứ tự và số số hạng của dãy số liệu vì một số học sinh còn nhầm lẫn số hạng và số số hạng. Chẳng hạn khi hỏi, giáo viên cần làm rõ số thứ nhất là số đứng đầu tiên trong dãy hoặc số thứ tư là số đứng thứ tư trong dãy. Tùy trình độ học sinh, giáo viên có thể thay thế hoặc phát triển thêm một số câu khác nhằm phát huy trí lực của học sinh. Chẳng hạn như cùng một câu hỏi nhưng có thể diễn đạt bằng nhiều cách khác nhau nhằm rèn suy nghĩ linh hoạt cho học sinh. Khi luyện tập thực hành, giáo viên nên gợi ý để học sinh nhớ lại kiến thức và cách làm, giáo viên không nên làm thay . Giáo viên nên để học sinh có thể trao đổi ý kiến trong nhóm nhỏ ( học sinh ngồi cùng bàn) về cách giải hoặc các cách giải. Giáo viên nên thường xuyên cho học sinh nhận xét về cách giải của bạn, tập cho học sinh có thói quen làm bài xong phải tự đánh giá bài làm của mình, và khuyến khích học sinh tự nói ra những hạn chế của mình, của bạn sau khi đã tự kiểm tra, tự đánh giá. . . Qua quá trình suy nghĩ và tìm tòi, tôi đã tìm thấy một số biện pháp như đã nêu ở trên để nâng cao chất lượng dạy học các yếu tố thống kê ở 20
9. Đại mại phương pháp dạy hạc các yạu tạ thạng kê ạ lạp 3 Môc lôc Phần mở đầu I. Lí do chọn đề tài 1 II. Mục đích nhiệm vụ của đề tài 2 III. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu 2 IV. Phương pháp nghiên cứu 2 Phần nội dung Chương I. Cơ sở lí luận và thực tiễn 4 Chương II. Thực trạng nghiên cứu 5 1. Thực trạng dạy học các yếu tố thống kê ở lớp 3 5 2. Mục tiêu dạy học các yếu tố thống kê ở lớp 3 5 3. Nội dung dạy học các yếu tố thống kê ở lớp 3 5 4. Các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học các yếu tố thống 9 kê ở lớp 3 Chương III. Mô tả giờ dạy thực nghiệm 11 Phần kết luận 19 Tài liệu tham khảo 20 22